Uroczystość Zwiastowania Pańskiego roku C

Łk 1,26-38

W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi, imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. Anioł wszedł do Niej i rzekł: «Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, błogosławiona jesteś między niewiastami». Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie. Lecz anioł rzekł do Niej: «Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca». Na to Maryja rzekła do anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?» Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego». Na to rzekła Maryja: «Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa!» Wtedy odszedł od Niej anioł.

1. Kontekst

Ewangelia Łukasza rozpoczyna się od Prologu (1,1-4). Autor wyjaśnia cel napisania swojego dzieła. Jest ono adresowane do tajemniczego Teofila („kochający Boga”). Każdy z nas jest adresatem słów tej Dobrej nowiny i jest wezwany, aby być „Teofilem”. Następnie umiejscawia się początek zbawczych wydarzeń. Łukasz rozpoczyna od przedstawienia okoliczności związanych z narodzinami Jana Chrzciciela. Następuje zwiastowanie Jego Narodzin (1,5-25). Zachariasz okazuje niedowierzanie i pozostaje niemy. Drugie zwiastowanie zostaje skierowane do młodej Dziewczyny z Nazaretu…

Zwiastowanie narodzin Jezusa wpisuje się w szereg zwiastowań obecnych w historii biblijnej: Abrahamowi – narodzin Izaaka: Rdz 17,1-22; Mojżeszowi – wyjścia z Egiptu: Wj 3,1-4,17; Gedeonowi – wyzwolenia z rąk Madianitów: Sdz 6,1-24; Kobiecie z Sorea – narodzin Samsona: Sdz 13,2-24). Zwiastowanie narodzin Jezusa to ostatnie zwiastowanie biblijne i zarazem szczyt Bożej obietnicy…

Zwiastowanie Maryi Ojcowie Kościoła II w. (szczególnie św. Ireneusz) porównywali do sytuacji Ewy, która też została nawiedzona przez anioła, tyle, że złego (Rdz 3,1-7).

2. Lectio

Ww. 26-27: Wersety wprowadzające zawierają informacje na temat czasu, miejsca i występujących postaci. Szósty miesiąc odnosi się dosłownie do sytuacji Elżbiety, która poczęła i pozostawała w ukryciu przez pięć miesięcy (1,24). Po upływie tego czasu, czasu milczenia i oczekiwania, Bóg podejmuje nowe interwencje. Ukazuje to też związek pomiędzy narodzinami Jana i Jezusa. W liczbie 6 można też widzieć biblijne odniesienie do dnia stworzenia człowieka. A przecież Syn Boży ma stać się człowiekiem! Szósty dzień, to ostatni dzień stwórczego działania Boga. Szóstka to też symbol człowieczeństwa i niedoskonałości. Autor sugeruje, że kończy się to co ludzkie i niedoskonałe, a rozpoczyna się nowy etap, naznaczony nieodwracalnie zjednoczeniem bóstwa i człowieczeństwa w jednej Osobie Syna Bożego. Nazaret nie występuje w ST. Jest to mała osada w Galilei, która nigdy nie odegrała żadnej roli w historii. Aż do tego momentu! Jednak to wydarzenia ma miejsce w skromnych, ubogich warunkach. Bóg posyła swego anioła Gabriela (”moc Boża”) właśnie tam. Adresatką jest dziewica, poślubiona, czyli zaręczona, już prawnie przynależąca do męża Józefa z rodu Dawida („Pan zgromadził”), choć jeszcze nie mieszkała w Jego domu. Imię Maryja (por. Siostra Mojżesza i Aarona – Wj 15,20), możemy różnie tłumaczyć: „wspaniałość, umiłowana przez Pana”, lub „wywyższona” – mārôm-najwyższy. Inicjatywa należy całkowicie do Boga.

W.28: Pozdrowienie, które anioł kieruje do Maryi posiada cztery elementy:

• „Raduj się”: to nie jest zwykłe pozdrowienie (shalom, pokój z tobą). Jest to wyrażenie, które nawiązuje do tekstów prorockich zapowiadających czasy mesjańskie, wezwanie do radości spowodowanej przyjściem Boga: Jl 2,21: Nie lękaj się, ziemio! Raduj się i wesel, bo wielkie rzeczy uczynił Pan; So 3,14: Wyśpiewuj, Córo Syjońska! Podnieś radosny okrzyk, Izraelu! Ciesz się i wesel z całego serca, Córo Jeruzalem!; Za 9,9: Raduj się wielce, Córo Syjonu, wołaj radośnie, Córo Jeruzalem! Oto Król twój idzie do ciebie, sprawiedliwy i zwycięski.
• „Pełna Łaski”: „kecharitōmenē”, jest to bardzo trudne słowo do oddania. Łatwiej oddać je opisowo: „przepełniona łaską”, „ta, której udzielono szczególnej, darmowej łaski”. Forma gramatyczna perfectum wskazuje, że rozpoczęło się to w przeszłości, nadal trwa, ma skutki obecnie. Niektórzy tłumaczą: „Ty, któraś została przemieniona przez łaskę”. Ta niezwykła łaska uzdalnia Maryję do podjęcia misji Bożego macierzyństwa, tak ją przemienia, że uzdalnia ją do pozostania dziewicą, po tym jak zostanie matką.
• „Pan z Tobą”: zapewnienie o Bożej obecności w życiu. Bóg sam zapewniał o tym swoich wybranych w ST: Izaaka (Rdz 26,3), Jakuba (Rdz 28,15), Mojżesza (Wj 3,12), Jozuego (Joz 1,9), Gedeona (Sdz 6,12). Jest to zachęta do nadziei, nabrania odwagi, uwolnienia się od lęku.
• „błogosławiona jesteś między niewiastami”: uczeni uważają, że zdanie to, które nie jest obecne we wszystkich starych kodeksach, zostało dołączone na podstawie Łk 1,42, słów Elżbiety. Słowa te oznaczają pozdrowienie, które wyraża wdzięczność za Boże działanie w życiu Maryi i oddanie czci samemu Bogu (1 Sm 15,13; 25,32-33; 2 Sm 18,28; Tb 11,14.17; Jdt 13,18). Błogosławić znaczy „mówić dobrze”, a przez to sprawiać, że ktoś doznaje Bożej opieki i jest szczęśliwy. Maryja doznaje tych łask w sposób najbardziej wyjątkowy, żadna inna kobieta nie może się z Nią równać.

W.29: Reakcja Maryi na usłyszane słowa. „Zakłopotanie, zmieszanie”, które powstaje z powodu sytuacji, której człowiek się nie spodziewał. Z tym wiąże się druga postawa, „rozważanie”, tego co usłyszała. Stąd Maryja nie odpowiada od razu. Jest tak poruszona, że milknie.

W.30: Wobec milczenia Maryi, dialog podejmuje Anioł. Wypowiada słowa, które bardzo często padają w ST podczas opisów powołania człowieka do szczególnej misji: „nie bój się” (np.: Lb 21,34; Joz 1,9; Sdz 6,23; Iz 40,9; Iz 41,14; Ez 2,6). Maryja znalazła łaskę u Boga. To przypomina wcześniej użyte „pełna łaski”, ale wskazuje jeszcze inny element. Znaleźć łaskę w oczach kogoś, to zasłużyć na udzielenie szczególnych i nowych darów. Maryja przez swoją odpowiedź na darmową łaskę Boga, otwiera się ciągle na Jego kolejne dary! Dlatego nie musi się bać żadnych okoliczności, bo Bóg zawsze poprowadzi Ją swoją łaską.

W.31: Rozpoczyna się zasadnicze orędzie. Anioł zapowiada dar Syna: „poczniesz i porodzisz”. Podobnie brzmią zapowiedzi narodzin w ST. Maryja wpisuje się w poczet „Matek Izraela”, które otrzymały dzieci za pomocą szczególnej Bożej interwencji. Szczególnie przypomina się Iz 7,14, obietnica-znak, dana Achazowi. Ona wypełnia się w Maryi. W Mt 1,21 podobne słowa słyszy od Anioła we śnie Józef. Imię Dziecka: Jezus, znaczy „Bóg zbawia”, to Jego misja.

Ww.32-33: Anioł ogłasza szczególną godność Syna Maryi. Nie tylko „będzie wielki” (to również odnosiło się do Jana Chrzciciela w 1,15). Ale również „będzie nazwany Synem Najwyższego”, czyli Synem Bożym. W ST nazywano czasem aniołów „synami Bożymi”(Ps 29,1) i naród Izraelski (Wj 4,22; Ps 80,18; Oz 2,1). Szczególne Boże synostwo posiadał król, a zwłaszcza a domu dawidowego (2 Sm 7,14). Jednak były to określenia służące jedynie, by podkreślić Boże wybranie, łaski i opiekę. Jezus zaś posiada niezwykłą, jedyną relację z Bogiem. Widać to w fakcie nadania imienia – przez samego Boga. Nadanie imienia ukazuje przynależność. Wielka godność Jezusa zostanie uroczyście ogłoszona przez Boga („będzie nazwany”: chrzest i przemienienie Jezusa). Wzmianka o tronie Dawida ukazuje powiązanie w wyrocznią Natana: 2 Sm 7,12-16. Bóg miał wybudować dom Dawidowi, znaczy dynastię i utrwalić w niej panowanie. To się zrealizuje w Jezusie, ale w inny sposób.

W.34: Maryja nie okazuje niedowierzania, ale pyta się o szczegóły. Trudne do wyjaśnienia jest Jej stwierdzenie „jak to się stanie, skoro nie znam męża”. Oznacza to dziewictwo Maryi i brak wcześniejszego pożycia z mężem. Ale czemu Maryka to mówi? Niektórzy mówią (na podstawie opinii św. Augustyna) o ślubie dziewictwa Maryi. Jednak w starożytności nie było takiego zwyczaju, a raczej płodność wiązała się z Bożym błogosławieństwem. Mogłoby to wskazywać na jakieś wyjątkowe natchnienie, w którym Maryja przeczuwała specjalne łaski i postanowiła żyć w dziewictwie. W innym razie, Maryja, która będzie jeszcze oczekiwać na przeprowadzkę do domu Józefa wie, że w tym momencie nie ma możliwości na poczęcie dziecka. Maryja musi się wg Prawa troszczyć o swe dziewictwo do momentu zamieszkania z Józefem. Jeżeli pragnęła żyć w dziewictwie, musiało to być zaakceptowane przez Józefa. Dlatego więc pyta Anioła o sposób poczęcia.

W.35: „Duch Święty i moc Najwyższego”. W ST nie rozumiano Ducha Świętego osobowo. Był to przejaw Bożej mocy, Boży wiatr. Zstapienie Ducha oznaczało niezwykłą siłę, mądrość, jakiś dar, charyzmat, szczególnie proroctwo. Nie wiadomo „jak” Duch Święty dokona cudu wcielenia, ale wiemy, że On tego dokona, będzie obecny. Osłonięcie, zacienienie mocą Najwyższego przywołuje obłok, który oznaczał obecność Bożą (Wj 40,35). Maryja będzie teraz nowym Przybytkiem, Światynią pełną Boga. Najważniejszy jest fakt, że Syn Maryi będzie zrodzony bez udziału człowieka, będzie czystym Darem Boga.

W.36-37: Choć Maryja nie prosiła o znak, Anioł sam mówi Jej o Elżbiecie i jej obdarowaniu. Starsza kobieta poczęła dziecko, wydaje się to niemożliwe, ale dla Boga nie ma nic niemożliwego. Bóg jest samym życiem i ma moc wzbudzić życie tam, gdzie jest to po ludzku niemożliwe. Jeśli sprawił cud, obdarowując starsze, bezpłodne osoby dzieckiem, to może to też uczynić wobec Dziewicy, nawet bez udziału mężczyzny. W Rdz 18,14 Sara śmiała się z niedowierzania wobec Bożej obietnicy. Maryja wierzy, stąd Jej odpowiedź.

W.38: W odpowiedzi Maryja określa siebie jako Służebnica Pańska. Określenie doulos/doulē oznaczał niewolnika, który przynależał do Pana całkowicie, był jego własnością. Ale sługami Pana nazywali się najwięksi bohaterowie ST: Abraham (Ps 105,42), Mojżesz (Wj 14,31; Pwt 34,5), Jozue (Joz 24,30; Sdz 2,8), Dawid (2 Sm 3,18; 7,5). Jest to zaszczytny tytuł ukazujący szczególną więź z Bogiem i Boże obdarowanie. Dla Maryi wiąże się to z oczywistą konsekwencją: poddanie się woli Boga, Jego Słowu.

3. Meditatio

• Boża moc nawiedza Nazaret naszego życia. Jakąś sytuację ubóstwa, braku, małości w różnych wymiarach. Bóg mówi mi przez posłańca o moim obdarowaniu i wzywa mnie do radości. Jaką łaskę Pana odkrywam w moim dziś? Jaki wymiar mojego życia potrzebuje usłyszeć „nie bój się”?
• Zwiastowanie objawia wielkie dzieła Boga: zbawienie, które dokona się w Jezusie. Maryja otworzyła się na Boży plan. Jakie ma być moje Boże przyjęcie i zrodzenie Jezusa teraz? Gdzie jestem wezwana, aby dawać życie, którego Bóg mi udziela? Czy dostrzegam w moim życiu Bożą wszechmoc, dla Niego nie ma rzeczy niemożliwych!?
• Czy przez to Słowo odkrywam, że Bóg pragnie potrzebować człowieka… ?

4. Oratio/Contemplatio

Wielbi dusza moja Pana *

i raduje się duch mój w Bogu, Zbawicielu moim.

Bo wejrzał na uniżenie swojej Służebnicy. *

Oto bowiem odtąd błogosławić mnie będą wszystkie pokolenia.

Gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny, *

a Jego imię jest święte.

Jego miłosierdzie z pokolenia na pokolenie *

nad tymi, którzy się Go boją.

Okazał moc swego ramienia, *

rozproszył pyszniących się zamysłami serc swoich.

Strącił władców z tronu, *

a wywyższył pokornych.

Głodnych nasycił dobrami, *

a bogatych z niczym odprawił.

Ujął się za swoim sługą, Izraelem, *

pomny na swe miłosierdzie,

Jak obiecał naszym ojcom, *

Abrahamowi i jego potomstwu na wieki.

Chwała Ojcu i Synowi, *

i Duchowi Świętemu.

Jak była na początku, teraz i zawsze, *

i na wieki wieków. Amen.