Uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata
Mt 25,31-46
1. Kontekst
Nasz tekst Mt 25,31-46 stanowi trzecią (i ostatnią) przypowieść o królestwie Bożym i jego pełnym objawieniu się w związku z przyjściem Syna Człowieczego. Pierwsza przypowieść o pannach (25,1-13) ukazuje czas oczekiwania i wzywa Kościół do koncentracji na Tym, który ma przyjść, na Oblubieńcu. Druga przypowieść, o sługach i talentach (25,14-30) wskazuje na znaczenie doczesnego zaangażowania i używania otrzymanych od Pana darów. Obydwie przypowieści ukazują przestrzeń „pomiędzy” zniknięciem Pana a Jego powrotem, na końcu pojawia się moment, w którym Pan przychodzi. Teraz dowiemy się czym jest „olej mądrych panien” oraz „pomnożone talenty”. Ostatnia przypowieść/obraz od początku dotyczy przyjścia Pana i tego, co wówczas nastąpi. W Ewangelii Mateusza tekst ten poprzedza perykopy związane z męką Jezusa.
Tekst można podzielić na trzy części: ww. 31-33 stanowią wprowadzenie, które opowiada o przyjściu Pana i zgromadzeniu narodów; ww. 34-40 to dialog Pana z owcami stojącymi po prawej stronie; 41-46 to dialog Pana z kozłami stojącymi po lewej stronie.
2. Lectio
Gdy Syn Człowieczy przyjdzie w swej chwale i wszyscy aniołowie z Nim, wtedy zasiądzie na swoim tronie pełnym chwały. I zgromadzą się przed Nim wszystkie narody, a On oddzieli jednych ludzi od drugich, jak pasterz oddziela owce od kozłów. Owce postawi po prawej, a kozły po swojej lewej stronie.
Ww. 31-33:
Zostaje ogłoszone przybycie Pana, który jest tu nazwany Synem Człowieczym. Jezus często tak siebie określał, ale tu ma to odniesienie do proroctwa Daniela 7,13-14, gdzie Syn Człowieczy otrzymuje pełnię władzy i panowania nad światem. Wraz z Nim pojawia się dwór niebiański – aniołowie, a Pan zasiada na tronie.
Przybycie Pana gromadzi wszystkie narody: zarówno Izraela jak i pogan. Niektórzy uważają, że najpierw dokona się sąd nad Izraelem a potem nad poganami (por. Rz 2,9-10). Są takie wzmianki w literaturze pozabiblijnej. Inni sądzą, że mamy tu do czynienia z odpowiedzią na pytanie w jaki sposób mogą zbawić się ci, którzy nie są ani Żydami, ani chrześcijanami… Jednak badając kontekst Ewangelii Mateusza zauważa się obecność eschatologicznego sądu, który dotyczy wszystkich: Mt 13,41-43 (końcówka przypowieści o ziarnie i chwaście), lub Mt 16,27: „Syn Człowieczy przyjdzie w chwale Ojca swojego i odda każdemu według jego postępowania”.
Następuje oddzielenie, które jednak nie dokonuje się w oparciu o kryteria etniczne czy nawet religijne! Ewangelista porównuje ten podział do rozdziału owiec i kozłów. A zatem Pan jest tutaj ukazany jako Pasterz. ST ukazywał Mesjasza jako pasterza (Ez 34,23), ale też za pomocą tego obrazu mówił o samym Bogu (Ps 23; Ez 34; Iz 40,11).
Prawa strona ma w tekstach starożytnych uprzywilejowany charakter. W różnych scenach sądu oraz w ceremoniale dworskim jest zarezerwowana dla sprawiedliwych, lewa dla nieprawych, dla najwyższych i niższych godnością.
Chociaż owce i kozły pasły się razem, pasterze z Palestyny zwykle oddzielali nocą owce od kozłów, ponieważ kozły musiały znajdować się w ciepłym pomieszczeniu (krótsza sierść!), zaś owce wolały przebywać na wolnym powietrzu. Owce jednak były bardziej cenione od kozłów. Ojcowie Kościoła zastanawiając się nad naturą owiec i kozłów twierdzili, że sprawiedliwi są porównani do owiec, gdyż tak jak wełna owiec zatrzymuje wodę, tak oni przyjęli Słowo Boże i ono wydało w nich owoc. Kozły natomiast, mają bardziej gładką sierść, po której woda spływa. Tak więc są to ci, którzy nie przyjmują do serca Słowa Bożego, ono niejako po nich „spływa”.
Wtedy odezwie się Król do tych po prawej stronie: “Pójdźcie, błogosławieni Ojca mojego, weźcie w posiadanie królestwo, przygotowane wam od założenia świata! Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść; byłem spragniony, a daliście Mi pić; byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie; byłem nagi, a przyodzialiście Mnie; byłem chory, a odwiedziliście Mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie”. Wówczas zapytają sprawiedliwi: “Panie, kiedy widzieliśmy Cię głodnym i nakarmiliśmy Ciebie? spragnionym i daliśmy Ci pić? Kiedy widzieliśmy Cię przybyszem i przyjęliśmy Cię? lub nagim i przyodzialiśmy Cię? Kiedy widzieliśmy Cię chorym lub w więzieniu i przyszliśmy do Ciebie?” A Król im odpowie: “Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili”.
Ww. 34-40
Wszystkie uczynki, które wymienia Jezus, były w judaistycznej nauce uczynkami sprawiedliwości. Troska o ubogich, udzielanie gościnności obcym i odwiedzanie chorych były podstawą judaistycznej pobożności: „Czyż nie jest raczej ten post, który wybieram: rozerwać kajdany zła, rozwiązać więzy niewoli, wypuścić wolno uciśnionych i wszelkie jarzmo połamać; dzielić swój chleb z głodnym, wprowadzić w dom biednych tułaczy, nagiego, którego ujrzysz, przyodziać i nie odwrócić się od współziomków” (Iz 58,6-7).
Te uczynki są tu tak ważne, nie dla samych ucznków, ale dlatego, że w naszym tekście Pan utożsamia się z każdym z „jednym z braci najmniejszych”. Można więc zapytać z kim się utożsamia Chrystus? Czy chodzi o jakąś kategorię ubogich czy potrzebujących? Kto jest bratem Jezusa, bratem najmniejszym? Są różne możliwości: wszyscy ludzie w potrzebie, uczniowie Jezusa, misjonarze chrześcijańscy.
Wewnątrz Ewangelii Mateusza i Łukasza możemy znaleźć wskazówki:
· Mt 12,49-50: I wyciągnąwszy rękę ku swoim uczniom, rzekł: «Oto moja matka i moi bracia. Bo kto pełni wolę Ojca mojego, który jest w niebie, ten Mi jest bratem, siostrą i matką».
· Mt 10,42: Kto poda kubek świeżej wody do picia jednemu z tych najmniejszych, dlatego że jest uczniem, zaprawdę powiadam wam, nie utraci swojej nagrody.
· Łk 10,16: Kto was słucha, Mnie słucha, a kto wami gardzi, Mną gardzi; lecz kto Mną gardzi, gardzi Tym, który Mnie posłał.
· Mt 18,15: Gdy brat twój zgrzeszy przeciw tobie, idź i upomnij go w cztery oczy. Jeśli cię usłucha, pozyskasz swego brata.
· Mt 18,6: Lecz kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą we Mnie, temu byłoby lepiej kamień młyński zawiesić u szyi i utopić go w głębi morza.
· Mt 28,10: A Jezus rzekł do nich: «Nie bójcie się! Idźcie i oznajmijcie moim braciom: niech idą do Galilei, tam Mnie zobaczą».
Fragment ten odnosi się więc w pierwszym rzędzie do przyjęcia posłańców Chrystusa. Głosiciele ci będą potrzebowali schronienia, pożywienia i pomocy, gdy znajdowali się w więzieniu oraz gdy doświadczali prześladowań. Ustawienie tronu chwały ma być poprzedzone głoszeniem królestwa pośród wszystkich narodów. Chodzi więc o głosicieli Jezusa począwszy do 12 Apostołów, aż do powtórnego przyjścia Pana. To będzie prawdziwy akt wiary, wskazujący na przyjęcie Jezusa i Jego zbawienia. Chrześcijanie są bowiem według nauczania św. Pawła ciałem Chrystusa.
Po prawej uprzywilejowanej stronie znajdą się ci, którzy od założenia świata poszukiwali Boga, wierzyli w Niego, uwierzyli w Jezusa, nawrócili się, stali się uczniami, przynosili owoc, byli świadkami Jezusa. Tam znajdą się ci którzy przyjęli apostołów i innych uczniów Jezusa i ewangelię o zbawieniu przez wiarę w Jezusa Chrystusa. Ci którzy ich przyjęli do swych domów, nakarmili, dali im wszystko, co jest potrzebne, aby mogli pójść dalej głosić i służyć. Oni przyjęli zaproszenie do królestwa Bożego. Chodzi tu jednak też o „najmniejszych” czyli generalnie o ubogich, którym Jezus przyniósł Dobrą Nowinę o zbawieniu. Sam, będąc łagodnym i pokornym sercem (Mt 11,29) identyfikuje się z ubogimi, czyli tym, którzy w swym życiu wszystkiego spodziewają się od Boga.
Wtedy odezwie się i do tych po lewej stronie: “Idźcie precz ode Mnie, przeklęci, w ogień wieczny, przygotowany diabłu i jego aniołom! Bo byłem głodny, a nie daliście Mi jeść; byłem spragniony, a nie daliście Mi pić; byłem przybyszem, a nie przyjęliście Mnie; byłem nagi, a nie przyodzialiście Mnie; byłem chory i w więzieniu, a nie odwiedziliście Mnie.” Wówczas zapytają i ci: “Panie, kiedy widzieliśmy Cię głodnym albo spragnionym, albo przybyszem, albo nagim, kiedy chorym albo w więzieniu, a nie usłużyliśmy Tobie?” Wtedy odpowie im: “Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, czego nie uczyniliście jednemu z tych najmniejszych, tegoście i Mnie nie uczynili”. I pójdą ci na mękę wieczną, sprawiedliwi zaś do życia wiecznego».
Ww.41-46
Po drugiej stronie, lewej, staną ci, którzy nie uwierzyli, gdy był im głoszony Jezus jako jedyny Zbawiciel, Mesjasz, ci którzy odrzucili apostołów i uczniów Jezusa, gdy im Go głosili. Wielu w z nich wierzyło w Boga, ale odrzucało Jego zbawienie. Mówili „Panie, Panie”, a nie widzieli działania Boga w ich otoczeniu: „Nie każdy, który Mi mówi: „Panie, Panie!”, wejdzie do królestwa niebieskiego, lecz ten, kto spełnia wolę mojego Ojca, który jest w niebie. Wielu powie Mi w owym dniu: „Panie, Panie, czy nie prorokowaliśmy mocą Twego imienia, i nie wyrzucaliśmy złych duchów mocą Twego imienia, i nie czyniliśmy wielu cudów mocą Twego imienia?” Wtedy oświadczę im: „Nigdy was nie znałem. Odejdźcie ode Mnie wy, którzy dopuszczacie się nieprawości!” (Mt 7,21-23).
Nie pomagali tym, którzy rozsławiali Jego imię pośród narodów, a podobnie jak nauczyciele religijni czynili uczynki pobożne po to, aby ich ludzie chwalili. Oni nie przyjęli zaproszenia do królestwa Bożego przez wiarę w Jezusa Chrystusa. Jezus podsumowuje dzieło misyjne. Jako Mesjasz, król Izraela ogłosił bliskość królestwa i zapowiedział swoje powtórne przyjście w chwale. Jezus kończy swoją służbę misyjną. W Galilei, Judei i Jerozolimie ludzie się podzielą na tych, którzy wierzą w Jezusa i na Jego przeciwników. Część wrogów Jezusa po zmartwychwstaniu uwierzy w Niego. Ale w świecie aż do paruzji pozostanie ten podział, który ujawnił się w Jerozolimie w czasie procesu, męki i śmierci Jezusa, trwał po Jego zmartwychwstaniu, i trwa do dzisiaj. Kiedy Syn Boży zasiądzie na tronie chwały ten podział zostanie odsłonięty. Wtedy nie będzie już czasu na nawrócenie. To ostatnie publiczne słowa Jezusa w relacji Ewangelii według św. Mateusza. Ewangelista Jan w podobnej sytuacji przytoczy słowa Jezusa: „Nie przyszedłem bowiem po to, aby świat sądzić, ale aby świat zbawić. Kto gardzi Mną i nie przyjmuje słów moich, ten ma swego sędziego: słowo, które powiedziałem, ono to będzie go sądzić w dniu ostatecznym.”(J 12,48n)
Święty Paweł, który głosił prymat łaski nad uczynkami. Uważał uczynki miłości jako znak przyjęcia usprawiedliwienia i Ducha przybrania za synów:
Ga 6,7-10
Nie łudźcie się: Bóg nie dozwoli z siebie szydzić. A co człowiek sieje, to i żąć będzie: kto sieje w ciele swoim, jako plon ciała zbierze zagładę; kto sieje w duchu, jako plon ducha zbierze życie wieczne. W czynieniu dobrze nie ustawajmy, bo gdy pora nadejdzie, będziemy zbierać plony, o ile w pracy nie ustaniemy. A zatem, dopóki mamy czas, czyńmy dobrze wszystkim, a zwłaszcza naszym braciom w wierze.
2 Kor 5,10
Wszyscy bowiem musimy stanąć przed trybunałem Chrystusa, aby każdy otrzymał zapłatę za uczynki dokonane w ciele, złe lub dobre.
3. Meditatio
· Ewangelia stawia przed nami bardzo konkretne wezwania. Są to bardzo proste, ludzkie czynności, jednak jesteśmy wezwani, aby praktykować uczynki miłosierdzia ze względu na Jezusa Chrystusa. Jeżeli przychodzą nam z trudnością możemy zapytać się o dostrzeganie Chrystusa w naszych bliźnich. Jeżeli zaś z łatwością, to możemy zapytać o naszą intencję (czy czynimy to ze względu na Chrystusa, czy z innych względów).
· Aby móc zobaczyć Chrystusa w Jego posłańcach i im służyć, potrzeba nam najpierw doświadczyć Jezusowego pochylenia się nad nami. Dlatego w naszej modlitwie przywołujmy obraz Jezusa Sługi, który został posłany przez Ojca, aby uczynić nam, ludziom największą posługę miłości miłosiernej, aby nas zbawić…
4. Oratio/Contemplatio
Iz 42,1-7
Oto mój Sługa, którego podtrzymuję. Wybrany mój, w którym mam upodobanie. Sprawiłem, że Duch mój na Nim spoczął; On przyniesie narodom Prawo. Nie będzie wołał ni podnosił głosu, nie da słyszeć krzyku swego na dworze. Nie złamie trzciny nadłamanej, nie zagasi knotka o nikłym płomyku. On niezachwianie przyniesie Prawo. Nie zniechęci się ani nie załamie, aż utrwali Prawo na ziemi, a Jego pouczenia wyczekują wyspy. Tak mówi Pan Bóg, który stworzył i rozpiął niebo, rozpostarł ziemię wraz z jej plonami, dał ludziom na niej dech ożywczy i tchnienie tym, co po niej chodzą. «Ja, Pan, powołałem Cię słusznie, ująłem Cię za rękę i ukształtowałem, ustanowiłem Cię przymierzem dla ludzi, światłością dla narodów, abyś otworzył oczy niewidomym, ażebyś z zamknięcia wypuścił jeńców, z więzienia tych, co mieszkają w ciemności.
