XXXII Niedziela zwykła roku C

Łk 20,27-38

1. Kontekst

Jezus przybywa do Jerozolimy, aby tam oddać swoje życie za zbawienie świata. Następuje tryumfalna wjazd do świętego miasta. Od razu wzbudza kontrowersje (19,29-40); płacze nad zatwardziałością mieszkańców (19,41-44); wyrzuca przekupniów (19,45-48), co wzbudza chęć zgładzenia Go, choć lud Go słucha z uwagą. Jezus naucza w świątyni, zostaje zapytany o uprawnienia do nauczania („jakim prawem to czynisz?”20,1-8); odpowiada dosadną przypowieścią o zbuntowanych dzierżawcach (20,9-19); zostaje zapytany o podatek (20,20-26), a następnie o kwestie zmartwychwstania. Zauważa się, że przeciwnicy próbują podchwycić Jezusa na słowach, wykazać Mu błąd, lub słabość argumentacji, lub znaleźć coś, co mogłoby służyć jako oskarżenie.

2. Lectio

Wówczas podeszło do Niego kilku saduceuszów, którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania, i zagadnęli Go w ten sposób: «Nauczycielu, Mojżesz tak nam przepisał: Jeśli umrze czyjś brat, który miał żonę, a był bezdzietny, niech jego brat weźmie wdowę i niech wzbudzi potomstwo swemu bratu. Otóż było siedmiu braci. Pierwszy wziął żonę i umarł bezdzietnie. Wziął ją drugi, a potem trzeci, i tak wszyscy pomarli, nie zostawiwszy dzieci. W końcu umarła ta kobieta. Przy zmartwychwstaniu więc którego z nich będzie żoną? Wszyscy siedmiu bowiem mieli ją za żonę». Jezus im odpowiedział: «Dzieci tego świata żenią się i za mąż wychodzą. Lecz ci, którzy uznani zostaną za godnych udziału w świecie przyszłym i w powstaniu z martwych, ani się żenić nie będą, ani za mąż wychodzić. Już bowiem umrzeć nie mogą, gdyż są równi aniołom i są dziećmi Bożymi, będąc uczestnikami zmartwychwstania. A że umarli zmartwychwstają, to i Mojżesz zaznaczył tam, gdzie jest mowa “O krzaku”, gdy Pana nazywa Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba. Bóg nie jest Bogiem umarłych, lecz żywych; wszyscy bowiem dla Niego żyją».

Saduceusze–stronnictwo religijno–polityczne w Judei zawiązane wokół kapłanów Świątyni Jerozolimskiej wywodzących się z rodu Sadoka, arcykapłana Świątyni mianowanego przez Salomona. Pojawiło się w II w. przed Chr. Ostoją saduceuszy były zamożne warstwy społeczeństwa, sprzyjające asymilacji najpierw w ramach kultury hellenistycznej, potem współpracy z Rzymem. Było reformatorskim odłamem ówczesnego judaizmu, dosłownie interpretowało księgi biblijne, odrzucali tradycję ustną. W przeciwieństwie do faryzeuszy byli przeciwnikami tendencji mistycznych, zmartwychwstania oraz mesjanizmu. Byli także ich przeciwnikami politycznymi. Kapłani przedstawieni w Nowym Testamencie to właśnie przedstawiciele saduceuszy. Stronnictwo zniknęło po przegranym antyrzymskim powstaniu (66–70 po Chr.), zburzeniu Świątyni przez Tytusa i rozproszeniu Żydów. Por. Mt 16,1.6.11.12; Dz 4,1; 5,17; 23,6-8.

Zwracają się do Jezusa: „Nauczycielu”, jak do autorytetu, ale chcą za pomocą konkretnego kazusu wykazać Mu Jego niekompetencję. Odnoszą się do Mojżesza jako do jedynego Prawodawcy (przyjmowali tylko Pięcioksiąg-Torę). Odnoszą się do konkretnej sytuacji życiowej, którą regulowało tzw. prawo lewitaru (Pwt 25,5-10: ⁵ Jeśli bracia będą mieszkać wspólnie i jeden z nich umrze, a nie będzie miał syna, nie wyjdzie żona zmarłego za mąż za kogoś obcego, spoza rodziny, lecz szwagier jej zbliży się do niej, weźmie ją sobie za żonę, dopełniając obowiązku lewiratu. ⁶ A najstarszemu synowi, którego ona urodzi, nadadzą imię zmarłego brata, by nie zaginęło jego imię w Izraelu. ⁷ Jeśli nie będzie chciał ten mężczyzna wziąć swej bratowej za żonę, pójdzie bratowa do bramy miasta, do starszych i powie: «Nie mam szwagra, który by podtrzymał imię brata swego w Izraelu. Szwagier nie chce na moją korzyść dopełnić obowiązku, jaki ciąży na nim». ⁸ Starsi tego miasta zawezwą go i przemówią do niego. Jeśli będzie obstawał przy swoim i powie: «Nie chcę jej poślubić», ⁹ pójdzie do niego bratowa na oczach starszych, zdejmie mu sandał z nogi, plunie mu w twarz i powie: «Tak się postępuje z człowiekiem, który nie chce odbudować domu swego brata».¹⁰ I będzie nazwane imię jego w Izraelu: «Dom tego, któremu zzuto sandał». Kiedy kobieta pozostaje bezdzietną wdową, brat lub najbliższy krewny zmarłego ma ją poślubić, by przyczynić się do wzbudzenia potomstwa bratu (por. Tamar Rdz 38,8-10, Rut Rt 3,9-4,10). To był pierwszy nakaz i błogosławieństwo Boga wobec człowieka: „bądźcie płodni i rozmnażajcie się…” Rdz 1,28. Potomstwo było jednocześnie ostoją dla rodziców i przedłużeniem ich życia. Wierzyli, że będą oglądać Mesjasza i realizację Bożych obietnic oczyma swoich dzieci, wnuków. Kazus kobiety posiadającej 7 mężów, a i tak bezdzietnej, jest bardzo trudny. Ww. 29-32 przestawiają całą historię. Uwypukla się przyziemny sposób działania: „brali ją” za żonę, stawała się ona w pewnym sensie ich własnością. W.33 stawia pytanie o życie wieczne: co się stanie z nią po zmartwychwstaniu? Do kogo będzie należeć? To był też status kobiety w judaizmie, zawsze zależała od mężczyzny.

Odpowiedź Jezusa porządkuje całą rzeczywistość. Świat dzieli się na dwie rzeczywistości: ten wiek (świat) i przyszły, wieczny. Małżeństwo przynależy do kategorii wieku obecnego. Człowiek jest śmiertelny i dlatego musi się starać o pomnażanie swego gatunku. Ale po zmartwychwstaniu wszystko się zmienia. Człowiek zmienia swój stan, status. Uczestnicy życia wiecznego nie żenią się, ani nie wychodzą za mąż z 3 powodów: 1. Bo już są nieśmiertelni; 2. Bo otrzymują status równy aniołom, reprezentują Boga i istnieją dla Niego, nie dla siebie; 3. Stają się synami Bożymi, nowa godność, przynależenie do rodziny samego Boga!

Aby jeszcze bardziej wejść w mentalność Saduceuszów Jezus podaje kolejny argument, właśnie pochodzący od Mojżesza! Jezus przywołuje bardzo ważny moment powołania Mojżesza, kiedy to Bóg objawił siebie samego, swoje imię: ² Wtedy ukazał mu się Anioł Pański w płomieniu ognia, ze środka krzewu. Mojżesz widział, jak krzew płonął ogniem, a nie spłonął od niego. ³ Wtedy Mojżesz powiedział do siebie: «Podejdę, żeby się przyjrzeć temu niezwykłemu zjawisku. Dlaczego krzew się nie spala?» ⁴ Gdy zaś Pan ujrzał, że Mojżesz podchodził, żeby się przyjrzeć, zawołał Bóg do niego ze środka krzewu: «Mojżeszu, Mojżeszu!» On zaś odpowiedział: «Oto jestem». ⁵ Rzekł mu Bóg: «Nie zbliżaj się tu! Zdejm sandały z nóg, gdyż miejsce, na którym stoisz, jest ziemią świętą». ⁶ Powiedział jeszcze Pan: «Jestem Bogiem ojca twego, Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba». Mojżesz zasłonił twarz, bał się bowiem zwrócić oczy na Boga. (Wj 3,2-6). Bóg odnosi się do Patriarchów, których wybrał, z którymi zawarł przymierze i dał obietnice. Nie mogą być oni teraz „unicestwieni”, jeśli Bóg mówi o nich wiele lat po ich śmierci (Abraham około XVIII w. przed Chr.; Mojżesz XIII w. przed Chr.). Ostatnie zdanie Jezusa wyjaśnia wszystko: Bóg nie jest Bogiem umarłych. A jeśli człowiek umiera Bóg go ożywia!

Taka wiara ukształtowała się w biblijnym Izraelu: Matka 7 braci machabejskich: ²² «Nie wiem, w jaki sposób znaleźliście się w moim łonie, nie ja wam dałam tchnienie i życie, a członki każdego z was nie ja ułożyłam. ²³ Stwórca świata bowiem, który ukształtował człowieka i wynalazł początek wszechrzeczy, w swojej litości ponownie odda wam tchnienie i życie, dlatego że wy gardzicie sobą teraz dla Jego praw»(2Mch 7,22n). Mdr 3,1-5: ¹ A dusze sprawiedliwych są w ręku Boga i nie dosięgnie ich męka. ² Zdało się oczom głupich, że pomarli, zejście ich poczytano za nieszczęście ³ i odejście od nas za unicestwienie, a oni trwają w pokoju. ⁴ Choć nawet w ludzkim rozumieniu doznali kaźni, nadzieja ich pełna jest nieśmiertelności. ⁵ Po nieznacznym skarceniu dostąpią dóbr wielkich, Bóg ich bowiem doświadczył i znalazł ich godnymi siebie.

Wyrazem tego były też modlitwy w synagodze (Tefillah – 18 błogosławieństw; dwa pierwsze odnosiły się do Praojców i do potęgi Boga, która wyrażała się w ożywianiu umarłych): Błogosławiony jesteś Ty, Panie nasz Boże, i Boże naszych Ojców, Boże Abrahama, Boże Izaaka, Boże Jakuba. Boże wielki, mocny i wywyższony. Ty jesteś potężny na wieki, Panie, który ożywiasz umarłych, który jesteś wielki i udzielasz zbawienia…ożywiasz umarłych z wielkim miłosierdziem. Kto jest podobny do Ciebie, o Królu, który ożywiasz. Ty jesteś wierny ożywiając umarłych. Błogosławiony jesteś Panie, który ożywiasz umarłych…

3. Meditatio

• O co pytam Jezusa? Czy nie szukam potwierdzenia tylko moich racji? Czy są sytuacje, zranienia, które zamykają we mnie nadzieję życia, zmiany?

• Czy moje życie jest świadectwem wiary w zmartwychwstanie? A może z uporem redukuję siebie i swoje pragnienia jedynie do spraw „obecnego wieku”?

• Czy doświadczam Boga, który ożywia? Czy szukam tego życia? Czy chcę żyć dla Boga? Co może mi w tym dopomóc?

4. Oratio/ Contemplatio: Ps 30

Wysławiam Ciebie, Panie, boś mnie wybawił i nie uradowałeś mych wrogów z mojego powodu.

Panie, mój Boże, do Ciebie wołałem, a Tyś mnie uzdrowił.

Panie, dobyłeś mnie z Szeolu, przywróciłeś mnie do życia spośród schodzących do grobu.

Śpiewajcie Panu psalm wy, co Go miłujecie, wychwalajcie pamiątkę Jego świętości!

Gniew Jego bowiem trwa tylko przez chwilę, a Jego łaskawość – przez całe życie. Płacz nadchodzi z wieczora, a rankiem okrzyki radości.

A ja powiedziałem pewny siebie: «Nigdy się nie zachwieję».

Z łaski Twojej, Panie, uczyniłeś mnie niezdobytą górą, a gdy ukryłeś swe oblicze, ogarnęła mnie trwoga.

Wołam do Ciebie, Panie, błagam Boga mego o miłosierdzie:

«Jaki będzie pożytek z krwi mojej, z mojego zejścia do grobu? Czyż proch Cię będzie wysławiał albo rozgłaszał Twą wierność?

Wysłuchaj, Panie, zmiłuj się nade mną; bądź, Panie, dla mnie wspomożycielem!»

Biadania moje zmieniłeś mi w taniec; wór mi rozwiązałeś, opasałeś mnie radością,

by moje serce nie milknąc psalm Tobie śpiewało. Boże mój, Panie, będę Cię wysławiał na wieki.