II Niedziela Adwentu roku C

Łk 3,1 – 6

1. Kontekst

Ewangelista Łukasz najobszerniej opisuje przygotowania do narodzin Jezusa, co następnie Jego pierwsze lata życia, co wchodzi w skład tzw. Ewangelii dzieciństwa (Łk 1 – 2). Łukasz pokazuje czytelnikowi paralelną drogę Jezusa i Jego poprzednika – Jana Chrzciciela. Jan przychodzi na świat po to, aby być „głosem Słowa”, „prorokiem Najwyższego”. Rozdział trzeci Ewangelii Łukasza stanowi łącznik pomiędzy Ewangelią dzieciństwa a publiczną działalnością Jezusa. Następuje przygotowanie na spotkanie z Mesjaszem, Jan otrzymuje łaskę rozpoznania Go. Jednak potem ich drogi na zawsze się rozchodzą.

2. Lectio

Było to w piętnastym roku rządów Tyberiusza Cezara. Gdy Poncjusz Piłat był namiestnikiem Judei, Herod tetrarchą Galilei, brat jego Filip tetrarchą Iturei i kraju Trachonu, Lizaniasz tetrarchą Abileny; za najwyższych kapłanów Annasza i Kajfasza

Łukasz najpierw umieszcza opowiadanie w kontekście historycznym. To, co się zdarzyło, dotyczyło realiów ówczesnego świata, ludzi, zdarzeń. Judea wchodziła wtedy w skład Cesarstwa Rzymskiego. Dlatego pierwsze odniesienie do cesarza Tyberiusza. Piętnasty rok jego panowania można wskazać albo w latach 28-29 po Chr., albo 26-27 po Chr., w zależności od liczenia początków jego panowania (zanim panował samodzielnie od 14 r. po Chr., dwa lata wcześniej współrządził z Oktawianem Augustem, panując nad Wschodem).

Następnie Ewangelista przedstawia sytuację w samej Palestynie. Po śmierci Heroda Wielkiego (4 r. przed Chr.) jego zależne od Rzymu królestwo zostało podzielone między jego trzech synów: Archelaos otrzymał Judeę, Samarię i Idumeę (główny spadkobierca), Antypas Galileę, Filip zaś Itureę i kraj Trachonu, położone na wschód od Jeziora Galilejskiego. Archelaos był okrutny i na prośbę mieszkańców został przez Rzym pozbawiony władzy w 6 r. po Chr., a jego tereny zostały włączone w skład Cesarstwa, do prowincji Syrii, podległą prokuratorowi Rzymskiemu. Od 26 do 36 r. po Chr. Był nim Poncjusz Piłat. Ostatni władca Lizaniasz jest całkowicie nieznany. Panował on w Abilenie, tetrarchii położonej na północny zachód od Damaszku.

Po rekonstrukcji sceny politycznej, Łukasz przechodzi do władz religijnych. W tym czasie pewną władzę religijną, polityczną i ekonomiczną (w zależności od Rzymu) sprawował Sanhedryn (Wysoka Rada). Na jej czele stał mianowany przez Rzym arcykapłan. W czasach Jezusa było ich aż 11, najdłużej sprawowali ten urząd Annasz (6-15 po Chr.) oraz jego zięć Kajfasz (18-37 po Chr.). Choć w momencie, o którym jest mowa faktycznym arcykapłanem jest Kajfasz, to jednak Annasz posiadał wielki autorytet, uznanie i wpływy (5 synów i zięć arcykapłanami). Być może zachował też honorowy tytuł arcykapłana.

skierowane zostało słowo Boże do Jana, syna Zachariasza, na pustyni. Obchodził więc całą okolicę nad Jordanem i głosił chrzest nawrócenia dla odpuszczenia grzechów,

Właśnie w takich realiach Bóg kieruje swoje słowo do Jana syna Zachariasza. W ten sposób Jan jest ukazany jak starotestamentalny prorok, który działa w określonej historii, a jego obecność jest szczególnym darem Boga dla ludu. Jan został już zapowiedziany przez Boga jako prorok (Łk 1,13-17), w łonie matki zostanie napełniony Duchem Świętym i uzdolnionym do pełnionej misji. Odniesienie do Zachariasza przypomina czytelnikowi całą skomplikowaną historię jego narodzin, która była wielkim znakiem żywego i działającego Boga.

Otrzymuje słowo Boga na pustyni. To jest uprzywilejowane miejsce spotkania z Bogiem, miejsce próby, pokus i bliskości Boga. Jest to miejsce wejścia Izraela do ziemi obiecanej, miejsce wędrówki i odejścia proroka Eliasza na wozie ognistym.  

• Pwt 8,2-3: Pamiętaj na wszystkie drogi, którymi cię prowadził Pan, Bóg twój, przez te czterdzieści lat na pustyni, aby cię utrapić, wypróbować i poznać, co jest w twym sercu; czy strzeżesz Jego nakazu, czy też nie. trapił cię, dał ci odczuć głód, żywił cię manną, której nie znałeś ani ty, ani twoi przodkowie, bo chciał ci dać poznać, że nie samym tylko chlebem żyje człowiek, ale człowiek żyje wszystkim, co pochodzi z ust Pana.
• Oz 2,16: Dlatego chcę ją przynęcić, na pustynię ją wyprowadzić i mówić jej do serca.
• Jr 2,2: Idź i głoś publicznie w Jerozolimie: To mówi Pan: Pamiętam wierność twej młodości, miłość twego narzeczeństwa, kiedy chodziłaś za Mną na pustyni, w ziemi, której nikt nie obsiewa.

Co robi Jan nad Jordanem? Obchodzi ten obszar, jest wędrownym nauczycielem. Wzywa do nawrócenia. Wezwanie w ST dotyczyło przede wszystkim nauczania proroków (np. Iz 1,2-20 Jr 3; Am 4,6-11), dotyczyło zmiany postępowania, czynów, wypełniania przykazań i Prawa. Pojawiały się też niekiedy rytualne obmycia (Józef Flawiusz wspomina o swoim nauczycielu Bannusie, który na pustyni zalecał częste obmycia). Grecki termin „metanoia” oznacza przede wszystkim nawrócenie, zmianę myślenia, umysłu, wnętrza. Aby otworzyć się na Dobrą Nowinę nie wystarczy zmienić zewnętrzne zachowanie. Przede wszystkim umysł człowieka powinien otworzyć się na ten niezwykły dar Bożej obecności. Jan wzywał do takiej otwartości, a znakiem tego był chrzest, zanurzenie z rzece Jordan.

jak jest napisane w księdze mów proroka Izajasza: Głos wołającego na pustyni: Przygotujcie drogę Panu, prostujcie ścieżki dla Niego! Każda dolina niech będzie wypełniona, każda góra i pagórek zrównane, drogi kręte niech się staną prostymi, a wyboiste drogami gładkimi! I wszyscy ludzie ujrzą zbawienie Boże.

Ewangelista zauważa tu realizację proroctwa Izajasza (40,3-5). Prorok zwiastował radość zakończenia czasu wygnania i wzywał do powrotu z Babilonii, tak jak niegdyś Bóg wyprowadził Izraela z Egiptu. Były to dwa ważne, przełomowe momenty w historii zbawienia. Teraz pojawia się kolejny, najważniejszy. Ewangelista mówi o swoistej procesji, na której czele będzie kroczył sam Bóg, wprowadzając swój do ziemi obiecanej. „Droga Pana” to metafora drogi przykazań i posłuszeństwu Bogu (por. Rdz 18,19; Sdz 2,22; Hi 34,27; Ps 119,33; Jr 5,4). W NT oznacza naukę Jezusa i Jego uczniów oraz sposób życia i działania, który prowadzi do zbawienia (Dz 9,2; 13,10; 16,17; 18,25-26; 19,23; 22,4; 24,14.22). Zastosowanie słów Izajasza do działalności Jana Chrzciciela pokazuje, iż Jan swoją działalnością przygotowuje lud do wejścia na drogę życia ukazaną przez Jezusa.

Wymaga to jednak zaangażowania człowieka. Tak samo jak budowanie, oczyszczanie drogi wymagało wysiłku, tak samo też usuwanie grzechu jest trudem, który człowiek ma podjąć. Zbawienie Boże to nie tylko szczególna interwencja czy ratunek Boga wobec swego ludu. Tym razem chodzi o Zbawienie wcielone, Syna Bożego, który będzie widzialny przez wszystkich.

3. Meditatio

• Bóg objawia się w konkretnej sytuacji człowieka. Nawet niesprzyjające warunki zewnętrzne, problemy ludzkie, nie są w stanie zatrzymać Jego woli i pragnienia zbawienia człowieka. Jak patrzę na moją historię? Czy wśród rozmaitych ludzkich uwarunkowań potrafię dostrzec Boże działanie?
• Słowo Boże objawia się Janowi na pustyni. On wzywa do nawrócenia. Gdzie Bóg mówi do mnie podczas tego adwentu? Do czego mnie wzywa? Co chce we mnie wyprostować?

4. Oratio/Contemplatio: Ps 25,4-18

Daj mi poznać drogi Twoje, Panie, i naucz mnie Twoich ścieżek!

Prowadź mnie według Twej prawdy i pouczaj, bo Ty jesteś Bóg, mój Zbawca, i w Tobie mam zawsze nadzieję.

Wspomnij na miłosierdzie Twe, Panie, na łaski Twoje, co trwają od wieków.

Nie wspominaj grzechów mej młodości ani moich przewin ale o mnie pamiętaj w Twojej łaskawości ze względu na dobroć Twą, Panie!

Pan jest dobry i prawy: dlatego wskazuje drogę grzesznikom;

rządzi pokornymi w sprawiedliwości, ubogich uczy swej drogi.

Wszystkie ścieżki Pana – to łaskawość i wierność dla tych, co strzegą przymierza i Jego przykazań.

Przez wzgląd na Twoje imię, Panie, odpuść mój grzech, a jest on wielki.

Kim jest człowiek, co się boi Pana? Takiemu On wskazuje, jaką drogę wybrać.

Będzie on przebywał wśród szczęścia, a jego potomstwo posiądzie ziemię.

Pan przyjaźnie obcuje z tymi, którzy się Go boją, i powierza im swoje przymierze.

Oczy me zawsze zwrócone na Pana, gdyż On sam wydobywa nogi moje z sidła.

Wejrzyj na mnie i zmiłuj się nade mną, bo jestem samotny i nieszczęśliwy.

Oddal uciski mojego serca, wyrwij mnie z moich udręczeń!

Spójrz na udrękę moją i na boleść i odpuść mi wszystkie grzechy!